Historia Instytutu Mikrobiologii

Geneza Instytutu Mikrobiologii sięga 1919 roku, kiedy na Wydziale Filozoficznym Odrodzonego Uniwersytetu Warszawskiego utworzono Katedrę Fizjologii Roślin, wraz z odpowiadającym jej Zakładem. Na kierownika Katedry powołano prof. Kazimierza Bassalika (>kliknij<, aby zobaczyć zdjęcie), który po raz pierwszy wprowadził tematykę mikrobiologiczną do programu studiów przyrodniczych. To właśnie zainteresowania badawcze prof. Bassalika i profil naukowy kierowanej przez niego Katedry ukształtowały jej nazwę w okresie międzywojennym, czyli Katedry Fizjologii Roślin i Mikrobiologii. Po wojnie, prace z zakresu mikrobiologii prowadzono w reaktywowanym, dzięki wysiłkom głównie prof. Bassalika, Zakładzie Fizjologii Roślin, przemianowanym w 1954 roku na Katedrę Fizjologii Roślin. Status organizacyjny pracownia mikrobiologiczna uzyskała dopiero w 1960 roku, wraz z powołaniem na ówczesnym Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi Katedry Mikrobiologii z przynależnym jej Zakładem Mikrobiologii. Kierownictwo Katedry objął prof. Władysław Kunicki-Goldfinger (zdjęcie), wcześniej twórca mikrobiologicznych jednostek organizacyjnych w Uniwersytecie im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i Uniwersytecie Wrocławskim. Wśród pierwszych pracowników nowej Katedry byli członkowie zespołu zmarłego prof. Bassalika (Ludmiła Janota-Bassalik, Janina Niewiarowska, Cecylia Olczyk i Krystyna Danilewicz) oraz współpracownicy prof. Kunickiego-Goldfingera z Lublina (Zbigniew Kwiatkowski) i Wrocławia (Maciej Tabaczyński). Wkrótce, w obrębie Katedry utworzone zastały kolejno trzy pracownie: Pracownia Mikrobiologii Technicznej (1963), Pracownia Mikrobiologii Wody i Ścieków (1964) oraz Pracownia Wirusologii Ogólnej (1965). Od 1966 roku, w Katedrze działały dwa samodzielne zakłady: Zakład Mikrobiologii Ogólnej, stanowiący kontynuację istniejącego już Zakładu Mikrobiologii, kierowany przez prof. Kunickiego-Goldfingera oraz Zakład Mikrobiologii Technicznej, wcześniej w randze pracowni,  kierowany przez doc. Ludmiłę Bassalik-Chabielską (zdjęcie). Działające nadal Pracownia Mikrobiologii Wody i Ścieków oraz Pracownia Wirusologii Ogólnej podlegały Zakładowi Mikrobiologii Ogólnej.

W 1968 roku, z Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi wydzielił się Wydział Biologii, a w jego strukturze pojawiły się trzy instytuty naukowe, w tym Instytut Mikrobiologii, który zajął miejsce zniesionej Katedry. W Instytucie funkcjonowały wówczas Zakład Mikrobiologii Ogólnej, wciąż pod kierownictwem prof. Kunickiego-Goldfingera, Zakład Mikrobiologii Technicznej, który, po odejściu doc. Bassalik-Chabielskiej (1969), objął prof. Zbigniew Kwiatkowski (zdjęcie), Zakład Wirusologii powstały z Pracowni Wirusologii Ogólnej, krótko kierowany przez doc. Leona Sawickiego, doc. Macieja Tabaczyńskiego (zdjęcie), a następnie przez blisko cztery dekady (w latach 1972-2011) przez prof. Andrzeja Piekarowicza (zdjęcie), oraz Zakład (d. Pracownia) Mikrobiologii Wody i Ścieków, przemianowany w 1973 roku na Zakład Mikrobiologii Środowisk, na czele z prof. Kazimierzem Matusiakiem (zdjęcie), później (od 1980 roku) – prof. Romanem Mycielskim (zdjęcie), a następnie (w latach 2003-2004) – prof. Mieczysławem Błaszczykiem (zdjęcie).

W związku z modyfikacjami prowadzonych kierunków badań i wprowadzaniem nowej tematyki badawczej wymienione wyżej zakłady ulegały kolejnym reorganizacjom. I tak, Zakład Mikrobiologii Technicznej, przemianowany na Zakład Mikrobiologii Przemysłowej został w 1981 roku przekształcony w Zakład Fizjologii Bakterii, kierowany przez prof. Kwiatkowskiego, a następnie (od 1989 roku) – prof. Zdzisława Markiewicza (zdjęcie). W 1991 roku, z części Zakładu Fizjologii Bakterii wydzielił się ponownie Zakład Mikrobiologii Przemysłowej, z prof. Jerzym Hrebendą (zdjęcie) jako kierownikiem. W 1994 roku, Zakład zmienił nazwę na Zakład Mikrobiologii Stosowanej. Po odejściu na emeryturę prof. Hrebendy (2006), kierownictwo Zakładu przejął prof. Jacek Bielecki (zdjęcie). Z kolei, Zakład Fizjologii Bakterii został w 2004 roku połączony z Zakładem Mikrobiologii Środowisk pod nowym szyldem Zakładu Mikrobiologii Ogólnej. Kierownikiem Zakładu został prof. Markiewicz, a następnie p.o. kierownika (2007-2009) – dr Magdalena Popowska (zdjęcie). W 2009 roku Zakład stał się częścią Zakładu Mikrobiologii Stosowanej, wciąż kierowanego przez prof. Bieleckiego.

Dawny Zakład Mikrobiologii Ogólnej, kierowany przez prof. Kunickiego-Goldfingera, a od 1980 roku przez prof. Mirosławę Włodarczyk (zdjęcie) został w 1996 roku przekształcony w Zakład Genetyki Bakterii, istniejący do dziś. Pierwszym kierownikiem Zakładu była prof. Włodarczyk, a po niej (od 2009 roku) – prof. Dariusz Bartosik (zdjęcie).

W 2020 roku, w związku z wdrożeniem dwupoziomowej struktury organizacyjnej w Uniwersytecie Warszawskim, zakłady utraciły swoją dotychczasową autonomię na rzecz Instytutu, przyjmując status wydziałowych jednostek wewnętrznych. Doszło wówczas do wyodrębnienia się nowych zakładów. Z części Zakładu Genetyki Bakterii i Zakładu Wirusologii oraz części Pracowni Analizy Skażeń Środowiska utworzono Zakład Mikrobiologii i Biotechnologii Środowiskowej. Z kolei, Zakład Mikrobiologii Stosowanej podzielił się na Zakład Fizjologii Bakterii, Zakład Mikrobiologii Medycznej oraz Zakład Mikrobiologii Molekularnej. W tym samym roku, Instytut Mikrobiologii powiększył się o Zakład Geomikrobiologii, wywodzący się wprost z Pracowni Analizy Skażeń Środowiska, kierowanej (w latach 2000-2017) przez prof. Aleksandrę Skłodowską, a następnie (2017-2020) przez dr hab. Renatę Matlakowską (zdjęcie).

Obecnie, w strukturze Instytutu Mikrobiologii funkcjonuje 7 zakładów:

• Zakład Fizjologii Bakterii (kierownik: dr hab. Magdalena Popowska, prof. ucz.)
• Zakład Genetyki Bakterii (kierownik: prof. dr hab. Dariusz Bartosik)
• Zakład Geomikrobiologii (kierownik: dr hab. Renata Matlakowska, prof. ucz.)
• Zakład Mikrobiologii i Biotechnologii Środowiskowej (kierownik: dr hab. Łukasz Dziewit)
• Zakład Mikrobiologii Medycznej (kierownik: dr hab. Tomasz Jagielski)
• Zakład Mikrobiologii Molekularnej (kierownik: dr hab. Agata Krawczyk-Balska)
• Zakład Wirusologii Molekularnej (kierownik: dr Piotr Golec)

Przez pewien czas, w skład Instytutu Mikrobiologii wchodziły jeszcze dwa inne zakłady. W 1975 roku w strukturze Instytutu powstał, pod kierownictwem prof. Ludwika Rzucidły (zdjęcie), Zakład Immunologii, który już po trzech latach, został włączony do Instytutu Zoologii. Z kolei, w 1993 roku w obrębie Instytutu Mikrobiologii utworzono Zakład Ekologii Mikroorganizmów, kierowany przez prof. Ryszarda Chrósta (zdjęcie). Zakład ten został w 2010 roku przeniesiony do Instytutu Botaniki.

Funkcję dyrektorów Instytutu Mikrobiologii pełnili kolejno profesorowie: Władysław Kunicki-Goldfinger (zdjęcie) (1968-1971), Kazimierz Matusiak (zdjęcie) (1971-1975), Zbigniew Kwiatkowski (zdjęcie) (1975-1978), Andrzej Piekarowicz (zdjęcie) (w latach 1978-1984 oraz 1996-1999), Roman Mycielski (zdjęcie) (1984-1991), Jerzy Hrebenda (zdjęcie) (1991-1996), Zdzisław Markiewicz (zdjęcie) (1999-2005),  Elżbieta Katarzyna Jagusztyn-Krynicka (zdjęcie) (2005-2016) i dr hab. Magdalena Popowska (zdjęcie) (2016-2020).

Od 2020 roku, funkcję dyrektora Instytutu pełni dr hab. Łukasz Dziewit.

 

Opracowali:

Prof. dr hab. Mirosława Włodarczyk

Dr hab. Tomasz Jagielski

Dr Jadwiga Baj

Piśmiennictwo:

• Majewski T. Nauki Biologiczne. Okres powojenny. Instytut Mikrobiologii. [w:] Monumenta Universitatis. Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016, str. 148-156.
• Jagielski T., Wyszomirska I. (red.) 50 lat Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego we wspomnieniach. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019, str. 1-452.